我所知道的愛爾蘭語-文法-數字
以下講標準語的數字使用文法。愛爾蘭語的數字的使用比較複雜,雖然沒有漢語的量詞,但是有修飾人數,類似名或位的數詞,而且修飾名詞和形容詞還要考慮陰陽性單複數及是否軟音化。
愛爾蘭數字分類
- 基數:數數用、修飾名詞
- 修飾名詞(表示名詞的數量)的又有分:
- 修飾人的(x位、x名)
- 修飾非人的(x個[事物])
- 序數:第x
基數
數數
數字列表
以下的數字,能加a的都加a,因為在數數的時候,a這個虛詞不能忽略。a會觸發字首加h (h-prothesis)。
有興趣的可以比較1-10的形態和英語、法語等其他印歐語系數字的異同。
0-10
1~10為「虛詞a + 數數基本型(以下稱基本型)」
阿拉伯數字 | 愛爾蘭語 | 備註 |
---|---|---|
0 | náid | 不加虛詞a |
1 | a haon | 基本型原型是aon |
2 | a dó | 計物型為dhá |
3 | a trí | |
4 | a ceathair | 計物型為ceithre |
5 | a cúig | |
6 | a sé | |
7 | a seacht | |
8 | a hocht | 基本型原型是ocht |
9 | a naoi | |
10 | a deich |
11-19
11~19為「虛詞a+『1~9 基本型』+déag(表示10)」。
但是12 (a dó dhéag) 的déag 要lenition,變成dhéag。
阿拉伯數字 | 愛爾蘭語 | 備註 |
---|---|---|
11 | a haon déag | 1+10 |
12 | a dó dhéag |
|
13 | a trí déag | 3+10 |
14 | a ceathair déag | 4+10 |
15 | a cúig déag | 5+10 |
16 | a sé déag | 6+10 |
17 | a seacht déag | 7+10 |
18 | a hocht déag | 8+10 |
19 | a naoi déag | 9+10 |
20-99
- 我們把二位數拆成XY比較。
- X0(20、30、40、50、60、70、80、90) 如下所示,不加虛詞a。
阿拉伯數字 | 愛爾蘭語 | 備註 |
---|---|---|
20 | fiche | |
30 | tríocha | |
40 | daichead | |
50 | caoga | |
60 | seasca | |
70 | seachtó | |
80 | ochtó | |
90 | nócha |
- XY(尾數Y非0時)=「X0 + 虛詞a +Y」
阿拉伯數字 | 愛爾蘭語 | 備註 |
---|---|---|
21 | fiche a haon | 20+1 |
33 | tríocha a trí | 30+3 |
52 | caoga a dó | 50+2 |
75 | seachtó a cúig | 75+5 |
86 | ochtó a sé | 80+6 |
99 | nócha a naoi | 90+9 |
100-999
我們還是把三位數拆成 XYZ:
- X00:
céad 表示100,不加a,200, 300..., 900是以「X個100」的形式表示。
根據之後會細講的規則,200, 300, ... , 600中,céad要 lenition;700, 800, 900中,céad要eclipsis。於是得下表:
阿拉伯數字 | 愛爾蘭語 | 備註 |
---|---|---|
100 | céad | 開頭不加aon |
200 | dhá chéad | 1.不是dó開頭
2. 以下到600,céad 需 lenition |
300 | trí chéad | |
400 | ceithre chéad | 不是ceathair開頭 |
500 | cúig chéad | |
600 | sé chéad | |
700 | seacht gcéad | 以下到900,céad 需 eclipsis |
800 | ocht gcéad | |
900 | naoi gcéad |
- X10=X00+a+10的基本型,如:
阿拉伯數字 | 愛爾蘭語 | 備註 |
---|---|---|
110 | céad a deich | 100+10 |
210 | dhá chéad a deich | 200+10 |
910 | naoi gcéad a deich | 900+10 |
- XY0(Y>1,即X20, X30...X90)=X00+is+Y0基本型,如:
阿拉伯數字 | 愛爾蘭語 | 備註 |
---|---|---|
120 | céad is fiche | 100+is+20 |
230 | dhá chéad is tríocha | 200+is+30 |
850 | ocht gcéad is caoga | 800+is+50 |
990 | naoi gcéad is nócha | 900+is+90 |
- XYZ(其餘三位數)=X00+YZ基本型(如果前面有a,補a),如:
阿拉伯數字 | 愛爾蘭語 | 備註 |
---|---|---|
101 | céad a haon | 100+1 |
102 | céad a dó | 100+2 |
209 | dhá chéad a naoi | 200+9 |
311 | trí chéad a haon déag | 300+11 |
312 | trí chéad a dó dhéag | 300+12 |
519 | cúig chéad a naoi déag | 500+19 |
521 | cúig chéad fiche a haon | 500+21 |
659 | sé chéad caoga a naoi | 600+59 |
882 | ocht gcéad ochtó a dó | 800+82 |
999 | naoi gcéad nócha a naoi | 900+99 |
1000以上
以下講愛爾蘭語Córas na mBunuimhreacha(基數系統)的數數法。
míle 是1000;milliún 是1,000,000。
將數字三位撇結,XXX,YYY這樣,然後再換如:
「XXX個míle+YYY的數數型」(X個Y這種計數用法之後會提到)
例:974,345 = 974個míle + 345 = naoi gcéad seachtó is ceithre míle, trí chéad daichead a cúig
如果後面的群組是000不用管他。如:ceithre mhíle is fiche 24,000
另1,001為 míle a haon,中間不用加逗號。
算數
- X+Y = Z:X的數數型 is Y的數數型, sin Z的數數型;a trí is a dó, sin a cúig (3+2 = 5)
- X-Y = Z:Y的數數型 ó X的數數型*, sin Z的數數型;a dó óna trí, sin a haon (3-2 = 1)
- X*Y = Z:X的數數型 faoi Y的數數型*, sin Z的數數型;a dó faoina trí, sin a sé (2 * 3 = 6)
- X/Y = Z:X的數數型 ar Y的數數型, sin Z的數數型;a sé ar a trí, sin a dó (6 / 3 = 2)
註:
- 標星號*者(ó, faoi),若後接Y的數數型開頭為a,則:
- ó + a -> óna
- faoi + a -> faoina
- X ar Y有「X比Y」或是「X分之Y」的意思
號碼式念法、小數
- 一般號碼:把數字n依位數拆成一個一個數字個別唸。
- 例:18712 => 1,8,7,1,2 =>a haon, a hocht, a seacht, a haon, a dó
- 小數:「整數部分的數數型」+pointe(點,IPA:[pˠinʲtʲə] m4,pl.~í)+「小數部分的號碼式念法」
- 例: 106.27 => 106 + pointe + 2,7 => céad is a sé pointe a dó, a seacht
- 比數:數數型 ar 數數型,如:a haon ar a dó (1:2)
- 時間:
- 數數型 + a chlog:幾點。如:a haon a chlog 1點。
- ceathrú +i ndiaidh + 數數型:x點15分(ceathrú有一刻、15分鐘,或是四分之一的意思)
- ceathrú 改為 leath,指x點半(leath有30分鐘、一半之意)
- ceathrú chun +數數型:x點45分
- 英語「分+past/after+時」(0<分<=30)的對應用法:
- 「x 個 nóiméad(分鐘)」 chun +y的數數型:x分鐘到y點;y-1點(60-x)分
- deich nóiméad chun a sé 直譯:10分鐘到6點,即5點50分
- 「x 個 nóiméad」 tar éis (i ndiaidh同義詞) + y的數數型:x分在y時以後;x時y分
- deich nóiméad tar éis a sé 6點之後10分鐘,6時10分。
- 幾號名詞:「名詞+a+數數型」:
- seomra a dó 二號房
- bus a haon 一路公車
- Pól a trí 保羅三世
去掉a的數數型
打牌
- aon an mháimh (Ace王牌,mámh:王牌 trump)
- an + (t-) aon/do…/deich + 花色,花色包含:
- hart 紅心
- triuf 梅花
- spéireata 黑桃
- muileata 方塊
做幾次
- faoi + 數數型(Lenition,去a),如:faoi dhó(作)兩次
X個或Y個
- 1個或n個名詞:名詞+nó+數詞(去數數型),如:lá nó dhó(注意不是dó)一天或兩天
- x個或y個名詞:x(去數數型)+nó+y(去數數型)+de+名詞單數(Lenition):cúig nó sé de bhliain 五或六年
計物
縮寫解釋
- 單主:名詞的單數主格
- 雙數:
- 第2變格名詞的單數與格 (bróg-> bróig; girseach -> girsigh)
- 其餘變格名詞的單數主格
- 三到十:
- 有些名詞,主要是單位名詞,若前接數量詞3到10的其中一個,使用「三到十」的特殊複數形式(以下稱「三到十型」,例如下表)外,餘用單數主格。
- 方言涵納特有的有三到十型的名詞。
名詞 | 三到十型 | 解釋 | 註 |
---|---|---|---|
bliain | bliana | 年 | |
ceann | cinn | 頭、個 | 除「頭」以外,亦指「幾個東西」的「幾個」,接在數詞後面,代指先前提到的名詞,不用於人。
比如:我有三隻狗,他有七隻。 Tá trí ghadhar agam, agus tá seacht gcinn aige. |
orlach | orlaí | 英寸 | |
seachtain | seachtainí | 週(week)、禮拜 | |
pingin | pingine | 便士(penny,貨幣單位) | |
slat | slata | 碼(yard);桿子 | |
troigh | troithe | 英尺 | |
uair | uaire | 次(time);時間 | |
ubh | uibh | 蛋 | |
cloigeann | cloigne | 骷髏頭;(計人量詞)位、名 |
- L:後方名詞lenition軟音化
- E:後方名詞eclipsis暗音化
- H:後方名詞h-prothesis(母音開頭者,字首加h)
1-10
- 形容詞位置順序:冠詞(若有)+數詞+名詞+形容詞+amháin(若有)
- 變成屬格時,位於被修飾名詞(所屬名詞)之後,性數子音冠詞交替不變。seolta na trí bhád 三艘船隻的帆
數字 | 說明 | 範例 | 子音交替 | 使用冠詞 | 形容詞變化 | 範例2 | 備註 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | aonL + 單主 + amháin
單主 + amháin 單主 |
aon chapall amháin
capall amháin capall |
L | an | 單數。 其性與子音交替,同所修飾名詞 |
an t-aon chapall mór amháin
an t-aon bhean mhór amháin |
此處aon 不能單獨使用,單獨使用指:任何any。
amháin有「只、衹」的意思。 an + aon 變成 an t-aon(字首加h),不分陰陽。 |
2 | dháL + 雙數 | dhá chapall
dhá bhróig |
L複數 | an dá chapall mhóra
an dá bhean mhóra |
| ||
3-6 | trí(ceithre, cúig, sé) L +三到十(單主) | trí(ceithre, cúig, sé) chapall
trí(ceithre, cúig, sé) huibhe |
L 其他
H 三到十型 |
na | L複數
(除了名詞是以母音結尾的三到十型時,如:bliana、pingine等,形容詞不Lenition) |
na trí chapall mhóra
na trí bhean mhóra |
|
7-10 | seacht(ocht, naoi, deich)E+三到十(單主) | seacht (ocht, naoi, deich) gcapall
seacht (ocht, naoi, deich) n-uibhe |
E | na naoi gcapall mhóra
na naoi mbean mhóra |
屬格
冠詞+X個+Y(形容詞)的+A(名詞)+的B
- X=1
- 陽性:B + an aon L名詞單屬A + L形容詞單屬Y+amháin
- 陰性:B + na haon 名詞單屬A + 形容詞單屬Y+amháin
- X=2:B an dá +L名詞雙數A +L形容詞單數Y
- X=3-10:
- 使用na的數詞,要Eclipsis(trí->dtrí, ceithre->, gceithre, cúig->gcúig , ocht-> n-ocht, deich->ndeich)。如同屬格代詞後面na要接Eclipis一樣。
- 名詞使用三到十型(若可用)或主格。
數字 | 冠詞 | X數詞 | A名詞 | Y形容詞 | 範例 |
---|---|---|---|---|---|
1 | an(陽)
na(陰) |
aon(陽)
haon(陰) |
L名詞單屬(陽)
名詞單屬(陰) |
L形容詞單屬(陽)
形容詞單屬(陰) |
rud an aon fhear mhór
rud na haon bean mór |
2 | an | dá | L名詞雙數 | L形容詞單數 | fad an dá bróig bheag
(兩隻鞋的長度) |
3 | na | dtrí | L 單主
H 三到十型 |
L複數
(除了名詞是以母音結尾的三到十型時,如:bliana、pingine等,形容詞不Lenition) |
rud na dtrí fear mór
(四年的期間)
|
4 | gceithre | ||||
5 | gcúig | ||||
6 | sé | ||||
7 | seacht | E單主/三到十型 | |||
8 | n-ocht | ||||
9 | naoi | ||||
10 | deich |
11-19
原則上,「1X個Y」拆成「(冠詞)X個Y+déag」。但11是「(an t-)aonL+單數名詞+d(h)éag」。
- deag or dheag:déag 前接母音結尾的名詞時,變成dhéag,如 dhá bó dhéag,但是以下除外:
- 三到十型的名詞:ceithre bliana déag.
- euro(歐元):cúig euro déag.
- 「冠詞+X個+形容詞+Y」:=
- 要改為(冠詞)+「X個Y」+L形容詞
- 如果遇到13~19,有三到十型的名詞就變成三到十型。三到十型若以母音結尾,形容詞為複數並維持原型,不Lenition。
數字 | 說明 | 範例 | 加形容詞 | 冠詞 |
---|---|---|---|---|
11 | aonL+單數名詞+déag | aon bhád déag | aon bhád déag mhóra | an t-(不分陰陽) |
12 | dhá(trí, ceithre, cúig, sé)L+單數名詞+déag | dhá bhád déag | dhá bhád déag mhóra | an |
13-16 | trí (ceithre, cúig, sé)L+單數名詞+déag | trí bhád déag | trí bhád déag mhóra | na |
17-19 | seacht(ocht, naoi)E+單數名詞+déag | seacht mbád déag | seacht bhád déag mhóra | na |
屬格
冠詞+X個+Y(形容詞)的+A(名詞)+的B
- X=11(不分陰陽):B + an aon + LA單主 + déag + LY形容詞複數
- 如:
- stábla an aon chapall déag mhóra
- ag oscailt an aon fhuinneog déag throm
- 如:
- X=12~19:B+「冠詞+(X-10)個+A(名詞)」+ déag + LY形容詞複數
- 如:該18匹大馬的頭 => ceann + an+ 「(18-10=8)匹馬」+deag + mhóra
- ceann na n-nocht capall déag mhóra
20-99以上
- 20, 30, ..., 90 (fiche, tríocha, daichead,..., nócha)等十的倍數
- 後面接名詞單數主格,前面接an。
- 就算實際上是屬格,也一律用單屬主格並一律用an。這時an後面的數詞,除了 d, t(dental-dots規則),以及f ,s 開頭以外,一律lenition(類似 an+L單屬陽,但不適用f,s)。
- 比如:
- fiche leabhar mór
- meáchan fiche leabhar mór
- meáchan an fiche leabhar mór
- XY型
- 29-99以上的東西有分傳統系統和簡化系統:
- 傳統系統
- XY:「XY個+形容詞+Z」改為「Y個Z+形容詞+is+X0」(比如47隻小貓->「7隻小貓」+is+40)->seacht gcat bheaga is daichead.
- 如果以1結尾,用單數形容詞(X0 + aon ),2-9原則用複數形容詞並妥以子音交替(但須符合前述規則),比如dhá chapall mhóra is daichead。
- 數字 A = 三位數以上:「A 扣掉個位數」+ is 個位數的B,形容詞規則如上。例如:
- 191 chat álainn -> 190 + is aon chat aláinn -> céad nócha is chat álainn.
- 21,807 mbaile áille (álainn 的複數形)-> míle is fiche, ocht gcéad is seacht mbaile áille
- 注意搭配阿拉伯數字的寫法:保留形容詞和主詞的子音交替和變化。
- 簡化系統
- 很簡單:「數字的數數型」+單主名詞+單主形容詞,如:
- 191 cat álainn -> céad, nócha a haon cat álainn
- 21,807 baile álainn -> míle is fiche, ocht gcéad a seacht baile álainn
- 註:與阿拉伯數字混寫時,名詞和主詞用原型。
- 很簡單:「數字的數數型」+單主名詞+單主形容詞,如:
其他
X個Y(形容詞)的A,可以寫成:「『X個ceann』+de+LY複名詞+A複形容詞」,如:
- 13 theach mhóra -> 13 cinn + de + tithe móra -> trí cinn déag de thithe móra.
計人
計人詞2-10和12有獨立的詞,其餘同計物式。
但是也有用計物式算人的,比如dhá namhaid 兩個敵人。
數量 | 愛爾蘭語 | 被修飾名詞數與格 | 形容詞變化 | 備註 |
---|---|---|---|---|
1 | duine
(aon) duine amháin |
單主 | 單數 | 和計物一樣 |
2 | beirt | L單主
但是bean用ban(複屬) |
L複數 | 當屬格時
neart bheirt fhear mhóra near na beirte fhear mhóea 同義詞:dís |
3 | triúr | 單主
但是bean用ban(複屬) |
單數 | |
4 | ceathrar | |||
5 | cúigear | |||
6 | seisear | |||
7 | seachtar | |||
8 | ochtar | |||
9 | naonúr | |||
10 | deichníur | |||
11 | aon duine dhéag | 單 | L複數 | 和計物一樣 |
12 | dáréag | 單主
但是bean用ban(複屬) |
單數 |
計人詞的用法:
- 獨立使用:Cá mhéad gasúr(=garsún)? Ochtar.
- 當主詞:beirt de na fir;
- 當前置修飾詞:beirt fhear
- 當名詞屬格:bád ceathair
- 也可以用來指示n個東西:dhá cheann 可用beirt代替
cloigeann (pl. cloigne),有時可以指人,如:dhá chloigeann déag 十二人
序數
第幾個名詞。序數詞是名詞時要an t-(單數冠詞an後字首加t)
(L=Lenition,但服從dental-dots不Lenition特例)
數量 | 愛爾蘭語 | 被修飾名詞數與格 | 備註 |
---|---|---|---|
1 | an chéad bhád | L單主、複主 | 可以用於複數名詞
an chéad daoine |
2 | an dara bád | 字首加h
(an dara hasal) |
|
3 | an triú bád | ||
4 | an ceathrú bád | ||
5 | an cuigiú bád | ||
6 | an séú bád | ||
7 | an seachtú bád | ||
8 | an t-ochtú bád | an t- | |
9 | an naoú bád | ||
10 | an deichiú bád | ||
11 | an t-aonú bád déag | an t-
11以上的尾數1用aonú | |
12 | an t-dóú bád déag | 12以上的尾數2用dóú | |
20 | an fichiú bád | ||
21 | an t-aonú bád is fiche | an t-
11以上的尾數1用aonú | |
22 | an t-dóú bád is fiche | 12以上的尾數2用dóú | |
30,40,....90 | an tríochadú bád
an daicheadú bád an caogadú bád an seascadú bád an seachtódú bád an t-ochtódú bád an nóchadú bád |
||
100 | an céadú bád | ||
101 | an céad is aonú bád | céad 不lenition | |
312 | an trí chéad is dóú bád déag | ||
1000,1000000 | an míliú X; an milliúnú |
基本上和數數很像,但是個位數改成對應的序數詞。
- X的第n個名詞:
- 第n個名詞+ ag +代詞
- 第n個名詞+ le +名詞
- 但是也有a chéad/ar gcéad N這樣的使用法
- 每個第X天:去an換成gach,gach dara lá每個第二天
分數
除了1/2、1/3,1/n同序數。
分數 + an/na + 名詞屬格 = 分數 + den + 名詞屬格
數字 | 愛爾蘭語 | 用例 |
---|---|---|
1/2 | leath | leath bealaigh 一半的路 |
1/3 | trian | trian den úll
trian na n-úll 這蘋果的1/3 |
1/4 | ceathrú | 同序數 |
1/5 | cúigiú |
- go leith:再加1/2;is ceathrú 再加1/4。dhá phingin go leith 2.5便士
- 複雜數字的分數用 X ar Y 表示
- an + 序數X + cuid 第X個部分可以指 1/X,例:an fiche naoú chuid = 1/29
- leath 可以表1半,或是1雙東西的一個
- leathdhoras 一扇對開門
- tá sé ar leathláimh 他只有一隻手
參考
- New Irish Grammar, Christian Brothers
- Basic Irish, Nancy Stenson
- Caibidil a hAon Déag: the Numbers (na hUimhreacha) > Numbers from 100 - 1 Mio, Lars Braesicke
- An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge - past
- An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge - minute
- An Foclóir English–Irish Dictionary, de Bhaldraithe - quarter
- An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge - half
- Foclóir Gaeilge–Béarla, Ó Dónaill - nóiméad
- 2017, Gramadach na Gaeilge : An Caigheán Oifigiúil, p.134, 144-153